సబ్-ప్రైం అంటే ఏంటి?

అమెరికా లో సబ్-ప్రైం (ఇంటి) ఋణాలు తెచ్చిన ముప్పు వల్ల కొన్ని వారాలుగా ప్రపంచ స్టాక్ విపణులు లోలకాల్లా ఊగిసలాడుతున్నయి . దీని వల్ల అమెరికాలో ఫెడరల్ రిసర్వ్ బోర్డ్ , ఐరోపా, ఆసియా ఖండాలలో కొన్ని దేశాల జాతీయ కోశాగారాలు వడ్డీలని తగ్గించి వ్యాపరసంస్ఠలకి ఋణాలు అందుబాటులో ఉండేలా చేయవలసి వస్తోంది.ఈ విషయాన్ని విపులీకరిస్తూ కొన్ని వ్యాసాలు రాద్దామనుకుంటున్నా.

సబ్-ప్రైం అప్పులంటే ఏమిటి? అసలీ పరిస్ధతి ఎలా ఉద్భవించింది? ఇంటి కుదువ అప్పులకీ, స్టాక్ విపణులకీ ఉన్న సంబంధమేమిటి? షేర్లు కొనని వారికి స్టాక్ విపణులు పడిపోతే నష్టముందా? వడ్డీలు తగ్గిస్తే ఈ చిక్కు ఎలా విడుతుంది? ఇలాంటి ప్రశ్నలకి సమాధానాలు వివరించే వ్యాసాలు రాద్దామనేదే నా ఉద్దేశ్యం. మీ అభిప్రాయాలు తెలుపండి. Bouquets and brickbats are welcome!

ముందుగా సబ్-ప్రైం అప్పుల గురించి బాలబోధ (primer).మమూలుగా అప్పులుపుట్టని జనానికి కొన్ని మినహాయింపులు ఇచ్చి, ఆ మినహాయింపులకి ప్రత్యామ్నాయంగా వడ్డీని పెంచి, ఋణ సౌకర్యం కలిగిస్తాయి కొన్ని సంస్థలు. అలాంటి అప్పులని సబ్-ప్రైం అప్పులు అంటాము. ఇటువంటి అప్పిచ్చు పద్దతికి సుగుణాలు ఉన్నాయి. ఉదాహరణకి ఒకప్పుడు మంచి ఋణచరిత్ర (credit history) ఉన్నా సమయం బావుండక కష్టాల్లో పడ్డవాళ్ళకి ఇటువంటి ఋణ సదుపాయం, కాళ్ళ మీద నిలబడే చేయూతనిస్తుంది. కష్ట సమయంలో ఆదుకున్న సంస్థల పట్ల ఉండే కృతజ్ఞత వల్ల అలాంటివారు మంచి కస్టమర్లయ్యే అవకాశం ఉంది. కాకపోతే కష్టాల ఊబిలోంచి బయటకి రాలేక, మళ్ళీ బాకీ ఎగకొట్టేవారూ ఉంటారు. ఎగకొట్టకుండా బాకీ తీర్చే వాళ్ళని కన్నిపెట్టి అప్పులివ్వడం -పొట్టుని ధాన్యం నుంచి వేరుచేయడం లాగ- కష్టమే. కష్టమో నష్టమో అది చేయవలసిన బాధ్యత మాత్రం అప్పివ్వబోయే సంస్థమీదే ఉంటుంది.

ఒకప్పుడు, ఇలాంటి కస్టాలు మనకెందుకురా బాబు అని సంస్ఠలు ఋణచరిత్రాహీనులని, ఋణకుచరిత్రులని (individuals lacking credit history and individuals with bad credit) పక్కన పెట్టేసేవారు. మట్టిలోనూ మాణిక్యాలుంటాయని తెలుసుకున్న కొందరు అలాంటి మాణిక్యాలని వెలికితీసి వారికి అప్పులివ్వడం మొదలు పెట్టి, లాభాలు సాధించి సబ్-ప్రైం ఋణవిపణి పెరగడానికి శ్రీకారం చుట్టారు. ఇలాంటి ఋణాలివ్వడంలో అనుభవం సాధించిన ఎన్నో సంస్థలు తమ కలనయంత్ర తంత్రాలలో పూచీపెట్టుడు వ్యాపార సూత్రాలని నిర్మించి (underwriting business rules), సబ్-ప్రైం అప్పులిచ్చే పధ్ధతిని సుళువు చేసుకున్నారు. ఈ పుచీ పెట్టుడు సూత్రాలు అప్పడిగే వ్యక్తి ఉద్యోగపు ఆదాయం, ఇతర ఆదాయం, అప్పటికే ఉన్న ఇతర అప్పులు వాటి తాలూకు నెలవారి చెల్లింపులు, భరణాలు (child support, alimony గట్రా) ఇలాంటివన్నీ గణనలోకి తీసుకుని వాటిని ఆయా సంస్థల పధ్ధతులకి పోల్చి అప్పు ఇవ్వాలో లేదో నిర్ణయిస్తాయి. ఉదాహరణకి ఒక వ్యక్తి ప్రస్తుత ఆదాయం తక్కువైనా భవిష్యత్తులో పెరిగే అవకాశం ఉంటే, అతనికి మొదటి కొన్ని నెలలు వడ్డీ లేకుండా (లేక స్థిరంగా ఉండే తక్కువ వడ్డీ ఇవ్వడమో) చేసి అటు పైన వడ్డీ వర్తించేలా చేసే పద్దతులున్నాయి. ఇలాంటి సడలింపులు, మినహాయింపులు చేయడానికి గాను అప్పిచ్చే సంస్థ అదనపు డబ్బు తీసుకుంటుంది.

ఇప్పుడైతే కూలిపోయింది కానీ ఒకప్పుడు సబ్-ప్రైం విపణి ఎంత లాభదాయకంగా అనిపించేదంటే వందలాది సంస్థలు కేవలం ఇలాంటి అప్పులే ఇచ్చి బ్రతికేవి. మరి ఇదంతా ఎలా చెడింది - ఈ విషయం వచ్చే టపాలో...